Η Ένωση Ποντίων Σουρμένων είναι ιστορικός πολιτιστικός Σύλλογος που ιδρύθηκε το 1924 από πρόσφυγες των Σουρμένων του Ευξείνου Πόντου, όταν βίαια διωγμένοι από τις πατρογονικές τους εστίες, έφτασαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στους πρόποδες του Υμηττού. Στην συνέχεια στα Σούρμενα εγκαθίστανται πρόσφυγες από όλα τα μέρη του Εύξεινου Πόντου, καθιστώντας τον Σύλλογο και την περιοχή σημείο αναφοράς του Ποντιακού Ελληνισμού.
Σκοπός του Συλλόγου είναι η διάσωση, η μελέτη και η μετάδοση του λαογραφικού πλούτου και των παραδόσεων των Ελλήνων του Ευξείνου Πόντου, στις νεότερες γενιές των Ελλήνων.
Ο Σύλλογος εδρεύει σε νεοκλασικό κτίριο στην κεντρική πλατεία των Σουρμένων, την είσοδο της οποίας κοσμεί μνημείο αφιερωμένο στον Ποντιακό Ελληνισμό. Στην έδρα του Συλλόγου λειτουργεί Ιστορικό και Λαογραφικό Ποντιακό Μουσείο όπου φιλοξενείται μία μεγάλη συλλογή από αυθεντικά αντικείμενα και φορεσιές από τον Ιστορικό Πόντο, έγγραφα και φωτογραφικό υλικό μέσω της οποίας παρουσιάζονται πτυχές της ζωής αλλά και της ιστορικής πορείας των Ποντίων από τα τέλη του 19ου αιώνα έως σήμερα.
Ο Σύλλογος ίδρυσε το Σπουδαστήριο Σουρμένων. Πρόκειται για ένα σπουδαστήριο ποντιακού λόγου και τέχνης στο οποίο διδάσκονται ποντιακή διάλεκτος, υποκριτική τέχνη, θέατρο στην ποντιακή διάλεκτο, παραδοσιακή μουσική, ποντιακό τραγούδι, ποντιακοί χοροί καθώς και όλα τα παραδοσιακά όργανα του Πόντου.
Επίσης, στο σύλλογο λειτουργεί τμήμα έρευνας και ιστορίας του Παρευξείνιου Ελληνισμού. Στα πλαίσια του τμήματος Ιστορίας πραγματοποιούνται κάθε χρόνο δυο κύκλοι μαθημάτων που αφορούν στην τρισχιλιετή ιστορία των Ελλήνων του Πόντου.
Η βιβλιοθήκη και το Ιστορικό αρχείο του συλλόγου είναι σπουδαίες πηγές γνώσης καθώς περιλαμβάνουν συλλογές και εκδόσεις βιβλίων από τον Ιστορικό Πόντο έως και σήμερα καθώς και βιβλία την Νεοελληνικής Ιστορίας.
Κορωνίδα των εκδηλώσεων που οργανώνει κάθε χρόνο ο Σύλλογος είναι η τέλεση του «ταφικού εθίμου», την Κυριακή του Θωμά, στο κοιμητήριο των Σουρμένων. Με άξονα το έθιμο αυτό, που έφεραν μαζί τους από τον ιστορικό Πόντο οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής, διοργανώνεται ένα πολιτιστικό 5νθήμερο, ορόσημο των απανταχού της γης Ποντίων, που επισκέπτονται κάθε χρόνο την περιοχή των Σουρμένων για να τιμήσουν και να βιώσουν τις ιδιαίτερες αυτές στιγμές του πολιτισμού μας.
